Tuesday 19 July 2011

BUDAYA DO NA PALEGANHON SUKU BANGSA

Oleh Mansen Purba, SH
(Sarjana Hukum lulusan Universitas Padjadjaran Bandung, saat ini sebagai Ketua HKTI Sumatera Utara)

BUDAYA na palegan-legan do mambahen dong suku-suku bangsa. Anggo itadikkon sada suku bangsa ma budaya na paleganhonsi humbani suku bangsa na legan nari, sasap nari mando suku bangsa in.
Aspek budaya na takkas taridah paleganhon suku na sada humbani na legan nari aima sahap, adat, pakok kesenian. Tarlobih bani suku-bangsa Simalungun, aspek budaya na tolu in mando mambahen targoran ia suku bangsa. Anggo lambin lang be ihargahon sahap Simalungun, lambin roh simouni ma suku bangsa in. Anggo lambin lang be taridah hinalegan ni adat perkawinan ni Simalungun, hira dos mando songon adat ni simbalog (Toba), lambin roh langni ma suku bangsa Simalungun. Anggo lambin tading ma inggou Simalungun, rosuhan bani inggou suku na legan (atap India?), roh sasapni ma suku bangsa Simalungun.
Sedo hasusuran parmorgaon tang napataridahkon suku bangsa Simalungun. Ai anggo hasusuran do, lang tartakkasi be atap susur hunja hinan do halak Simalungun. Lang homa ongga tarbogei legenda na makkatahon sisada hasusuran hinan halak Simalungun. Gariada, dong do halak Simalungun na martongon susur hun suku bangsa na legan. Dong do na susur hun Pagarruyung, gabe Purba Tambak dob i Simalungun (lihat Purba Tambak, TBA, Sejarah Keturunan Silou (1967); Sejarah Simalungun (1982)). Dong do na susur hun Pakpak (Dairi), gabe Purba Pakpak dob marhuta i Purba; gabe Girsang dob marhuta i Nagasaribu. Dong do par Samosir hinan gabe Saragih barang Sinaga atap morga na legan nari dob i Simalungun. Ai ma ase age dos morgani, lang mittor boi hatahonon sisada hasusuran. Budaya do namin age parmorgaon, tapi budaya adat perkawinan do rahut-rahut ni parmorgaon i Simalungun.
Ai ma ase budaya ma tang na boi bahenon gabe batar-batar pasayurhon suku bangsa Simalungun, sedo hasusuran.
BUDAYA SIMALUNGUN
Humbani mukkahni roh par Eropah hu Sumatera (Timur), mittor ibotoh sidea do dong hinalegan ni suku bangsa na marianan appit timur ni Danau (Tao) Toba, pabalog pakon Samosir appa Toba, pabalog pakon Karo appit utara anjaha Melayu appit laut (Selat Malaka). Igoran sidea ma suku bangsa in Batak Timur, paleganhonsi humbani suku bangsa Batak na legan nari.
Tapi dobni igoran ma use suku bangsa in Simalungun. Ai ma dob honsi ipatimbul goran Simelungun en Karo-landen, sanggah ipadomu Bulanda na dua daerah in gabe sada distrik ni pamarentahan Bulanda. Na igoran Simalungun landen aima harajaon-harajaon: Siantar, Tanoh Jawa, Panei, Dolog Silou, Raya, Purba, pakon Silimakuta. Hunjia nari ma (taun 1904) lambin somal ipakei goran Simalungun makkatahon suku-bangsa. Budayani igoran budaya Simalungun.
Anggo natakkasi sejarahni, paima dong harajaon-harajaon na pitu i Simalungun, sada hinan do hassa harajaon sapari, ai ma na margoran harajaon Nagur. Domma girah hinan dong harajaon Nagur in. Ai bani partikkian ni halak Sina (abad ke-6), domma dong tarsurat goran Nagur. Sanggah ibottas Marco Polo Sumatera (abad ke-13), isuratkon do goran Nagore atap Nakur bani partikkianni. Ibaritahon Pinto (abad ke-16) do, na roh par Nagur hu Malaka mangindo pangurupion ni Portugis mangimbang Aceh na roh mamorang Nagur. Bani Encyclopedie Ned. Indie isobut do homa na monang Nagur humbani invasi ni Johor pakon Siak. (lihat Mansen Purba, SH, Kepahlawanan Tuan Rondahaim dalam buku Rondahaim, Sebuah Kisah Kepahlawanan Menentang Penjajahan di Simalungun, Bina Budaya Simalungun, Medan, 1993).
Age domma mangissurut Nagur, sayur do budaya tinadikkonni. Ai ganup do raja-raja ipudi ni Nagur manramotkon budaya in. Tarlobih ma ai halani hot do harajaon-harajaon in manramotokon adat harajaon na marondolan bani adat perkawinan. Ai maningon panakboru hun Panei (atap Baja Linggei) do ase boi bolonhonon gabe Puang Bolon i Raya; maningon panakboru hun Siantar do ase boi bolonhonon gabe Puang Bolon i Purba; maningon panakboru hun Raya do ase boi bolonhonon gabe Puang Bolon i Dolog Silou. Tubuh ni Puang Bolon in do na boi ipabakkit gabe raja.
Ai ma ase boi do hatahonon, budaya tinadikkon ni Nagur in do na igoran hita sonari budaya Simalungun. Na dob taruji do budaya in, boi martahan humbani invasi ni Aceh. Na dob taruji boi ijalo partoloh na roh hun Pagarruyung (aima Purba Tambak na gabe Raja Silou), atap na roh hun huta Garingging, Karo (aima Saragih Garingging na gabe Raja Raya), barang na roh hun Pakpak Dairi (aima Purba Pakpak na gabe Raja Purba, atap Girsang na gabe Raja Silimakuta), barang na roh hun bariba (Damanik na gabe Raja Siantar), barang na roh hun Samosir (songon Sinaga na gabe Raja Tanoh Jawa, appa morga na legan nari gabe Saragih, Sipayung, pnl.), barang na roh hun Sinaga (na gabe Sinaga).
A D A T
Sada humbani aspek budaya in ai ma adat. Nahinatahon adat, aima ganup aturan na ijalohon simbuei gabe na patut dalanhonon ase juppah hatotorsa ni pargoluhon. Ganup do aspek ni pargoluhon dong bei aturanni bani adat Simalungun. Sapari, dong do "adat manraja", aima aturan laho pabakkithon raja; dong do "adat harajaon", aima aturan na mardomu hubani harajaon, ibagas ai ma age pasal pemerintahan. Dong do adat na mangatur pasal talun, in ma na padonok pakon hukum pertanahan. Dong do age pasal tading-tadingan, na igoran bani sahap Indonesia hukum waris. Pasal na ijahani pe dong bei hinan do adatni.
Tapi deba mando in na tading. Ai dob marhasadaon hita gabe negara Indonesia, buei ma aturan in na dob igassih gabe aturan hukum Indonesia, marhitei undang-undang barang marhitei jurisprudensi. Aturan pasal pemerintahan domma sasap rap pakon parsasap ni harajaon ondi. Aturan pasal talun pe, maningon ma tadikkonon halani domma dong Undang-undang Pokok Agraria. Adat na mangatur pasal tading-tadingan pe na laho tading ma homa. Ai anggo marparkara do, hukum waris nasional do ipakei Pengadilan Negeri: dos bei bagian ni ganup niombah, anak age boru.
Dihut ma age adat perkawinan, deba nari mando tading, ai ma na so hinamkam ni Undang-undang Perkawinan. Usihanni: age pe ningon nokkan mittor saud ma siparunjuk naboru gabe parinangon anggo domma ijujungi boras tenger, nape tongon sonai anggo lape idalanhon songon naniaturhon ni Undang-undang Perkawinan.
Ra, mittor tubuh do sukkun-sukkun, mase ma pala padalanon adat perkawinan Simalungun? Balos doppak sukkun-sukkun in boi do pondok. Ai ma: ase marpakkorhon adat perkawinan in hubani adat pardiha-dihaon ni Simalungun. Ai lape dong adat pardiha-dihaon (hukum kekeluargaan) nasional. In homa, adat perkawinan in ma deba aspek budaya na paleganhon Simalungun, ase hot gabe sada suku bangsa i Indonesia on. @

No comments:

Post a Comment